Ερανίσματα

Σάββατο

William Wordsworth

Η ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΑΝΑΠΗΔΑ
Η καρδιά μου αναπηδά όταν κοιτάζω το ουράνιο τόξο.
Έτσι ήταν όταν άρχισε η ζωή μου.
Έτσι είναι και τώρα που είμαι πια ένας ώριμος άντρας.
Έτσι θα είναι και όταν θα γεράσω.
Το παιδί είναι ο πατέρας του ώριμου και του γέρου.
Θα ήθελα οι μέρες μου να είναι μεταξύ τους δεμένες
μ' αυτή την φυσική ευλάβεια.
…………………………….
My heart leaps up when I behold a rainbow in the sky:
So was it when my life began;
So is it now I am a man;
So be it when I shall grow old.
The Child is father of the Man;
And I could wish my days
to be bound each to each by natural piety.

William Wordsworth

Επίγραμμα στους τοίχους του ΄Χαρούμενου Σχολείου' ή μιας χαρούμενης οικογένειας.

Νικηφόρος Λύτρας, Αναμονή, 1878.
Προσδοκίες. Αίσθημα έλλειψης αλλά και πληρότητας.

Παρασκευή

William Blake

ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ
Στρέφω τα μάτια μου στα σχολεία και τα πανεπιστήμια της Ευρώπης.

Βλέπω εκεί τον αργαλειό του Λοκ, με το υφάδι του, πλυμένο στους νερο-τροχούς του Νεύτωνα, να λυσσομανά.
Μαύρο το ύφασμα σαν βαρύ στεφάνι απλώνεται πάνω από τα έθνη.
Σκληρές δουλειές πολλών τροχών βλέπω μπροστά μου.
Τροχοί χωρίς τροχούς,
οδοντωτοί τροχοί μιας τυραννικής καταναγκαστικής κίνησης.
Όχι σαν αυτούς της Εδέμ, όπου ο ένας μέσα στον άλλο περιστρέφονται εν ειρήνη, αρμονία και ελευθερία.
...........................................................
I turn my eyes to the schools and universities of Europe

and there behold the loom of Locke,

whose woof rages dire, washed by the water-wheels of Newton:

Black the cloth in heavy wreaths folds over every nation:

Cruel works οf many wheels I view.

Wheel without wheel, with cogs tyrannic

moving by compulsion each other,

not as those in Eden, which, wheel within wheel,

in freedom revolve in harmony and peace.

William Blake

Πώς θα ξανατραγουδήσει ο κοσμοναύτης, που πάτησε την σελήνη, ότι "θα πιεί απόψε το φεγγάρι"; Πώς θα ξανατραγουδήσει όλα τα χάρτινα φεγγάρια του Χατζηδάκη;

Γιάννης Γαϊτης, Ανθρωπάκια, 1974.

Pink Floyd, The Wall.

Δευτέρα

David Bohm

ΠΕΡΙ ΣΚΕΨΗΣ

Η σκέψη είναι ένα σύστημα… Αυτό το σύστημα έχει ένα ελάττωμα, ένα "συστημικό ελάττωμα". Δεν πρόκειται για ένα ελάττωμα εδώ, εκεί ή παραπέρα, αλλά για ένα ελάττωμα που είναι απλωμένο σε όλο το σύστημα. Μπορείτε να το απεικονίσετε κάπως; Είναι παντού και πουθενά. Μπορείτε να πείτε ότι "βλέπω ένα πρόβλημα εδώ, έτσι θα επιστρατεύσω τις σκέψεις μου για να λύσω αυτό το πρόβλημα". Αλλά η σκέψη "μου" είναι μέρος του συστήματος. Έχει το ίδιο ελάττωμα με το ελάττωμα που προσπαθώ να εξετάσω. Η σκέψη δημιουργεί συνεχώς τα προβλήματα που προσπαθεί έπειτα να λύσει. Προσπαθώντας να τα λύσει τα κάνει χειρότερα επειδή δεν παρατηρεί ότι είναι αυτή που τα δημιουργεί.

David Bohm, Thought as a System, Routledge.

Ναρκισσευόμενη η σκέψη ακυρώνει τον διάλογο, δηλαδή τελικώς τον ίδιο τον εαυτό της.

Gustav Courbet, La Belle Irlandaise, 1866.

Η καταγωγή του κόσμου.

Κυριακή

Milan Kundera

ΠΕΡΙ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑΣ
Τι λοιπόν να διαλέξουμε; Το βάρος ή την ελαφρότητα; Ο Παρμενίδης έθεσε αυτήν ακριβώς την ερώτηση, τον 6ο αιώνα π.Χ.. Έβλεπε τον κόσμο διαιρεμένο σε ζεύγη αντιθέτων, φως/σκοτάδι, λεπτότητα/τραχύτητα, ζέστη/κρύο, ον/μη-ον. Το μισό των αντιθέσεων αυτών το ονόμασε θετικό (το φως, την λεπτότητα, την ζέστη, το ον). Το άλλο μισό αρνητικό. Θα μπορούσαμε να βρούμε αυτή την διαίρεση σε θετικό και αρνητικό παιδαριωδώς απλή, αν δεν υπήρχε μια δυσκολία: Ποιο είναι το θετικό, το βάρος ή η ελαφρότητα; Ο Παρμενίδης απάντησε: η ελαφρότητα είναι το θετικό, το βάρος το αρνητικό. Είχε άραγε δίκιο; Αυτή είναι η ερώτηση. Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για την πιο μυστήρια και διφορούμενη ερώτηση.

Milan Kundera, Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι

Ένα διαρκές παιγνίδι. Ένα αυστηρά προσωπικό παιγνίδι ανάμεσα στα δύο αντίθετα, την ελαφρότητα και την βαρύτητα. Μοιάζει με τυχερό παίγνιο, αλλά δεν είναι καθόλου τέτοιο. Πρόκειται για τα μύχια της ανθρώπινης τραγικότητας. Δηλαδή για την συνθήκη εκείνη, σύμφωνα με την οποία ό,τι και αν πράξεις (σοβαρό ή ελαφρύ), θα μένει πάντα πίσω κάτι (ελαφρύ ή σοβαρό, αντίστοιχα) που θα σε εγκαλεί γιατί δεν το έπραξες.

Vincent Van Gogh, The Potato Eaters, 1885.

Κι όμως, μέσα σε τόσο λίγο φως, μέσα σε τόσες πολλές σκιές, οι άνθρωποι μπορεί να είναι μακάριοι. Όσο δε για τον ζωγράφο, δοκιμάζεται πάντα στο ημίφως. Ποτέ στο εύκολο φως της μέρας.

Τρίτη

Paul Valery

ΠΕΡΙ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑΣ
Στα μάτια αυτών, που επίμονα αναζητούν το τέλειο, ένα (ποιητικό) έργο δεν είναι ποτέ αληθινά ‘ολοκληρωμένο’ – λέξη που για αυτούς δεν έχει κανένα νόημα. Είναι απλά παραδομένο, εγκαταλελειμμένο. Αυτή η παράδοση, εγκατάλειψη ενός βιβλίου στην φωτιά ή στο κοινό, οφειλόμενη είτε σε κόπωση είτε σε μια ανάγκη δημοσίευσης, είναι ένα είδος σύμπτωσης συγκρινόμενης με την απεδέσμευση μιας ιδέας, που έχει γίνει πια τόσο κουραστική ή ενοχλητική, ώστε κάποιος έχει χάσει κάθε ενδιαφέρον για αυτήν.

.................................................

In the eyes of those who anxiously seek perfection, a work is never truly completed – a word that for them has no sense – but abandoned. This abandonment, of a book to the fire or to the public, whether due to weariness or to a need to deliver it for publication, is a sort of accident, comparable to the letting-go of an idea that has become so tiring or annoying, that one has lost all interest in it.

Paul Valery,

‘On the Subject of Marine Cemetery’.

Εξ άλλου, η ατέλεια, όταν δεν πονάει, λειτουργεί θεραπευτικά.

Vincent Van Gogh, A Pair of Shoes, 1886.

Ελβετικό τοπίο χωρίς ομίχλη. Τι να τελειώσεις εδώ; Το έργο είναι ατελές και τέλειο συνάμα.

Σάββατο

Μανόλης Αναγνωστάκης

ΕΠΙΤΥΜΒΙΟΝ
Πέθανες κι έγινες κι εσύ: ο καλός,
ο λαμπρός, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.
Τριάντα έξι στέφανα σε συνοδέψανε,
τρεις λόγοι αντιπροέδρων.
Εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες που πρόσφερες.
Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το 'ξερα τι κάθαρμα που ήσουν.
... Κοιμήσου εν ειρήνη!
Δεν θα 'σαι δα ο πρώτος, ούτε κι ο τελευταίος.

Μανόλης Αναγνωστάκης

Εδώ που τα λέμε, μια ολόκληρη γενιά βαυκαλίσθηκε με το σύνθημα "ο αγώνας τώρα δικαιώνεται!", έχοντας κατά νου το ίδιον συμφέρον ενός εκάστου της γενιάς!

Νικόλαος Γύζης, Κούκου, 1882.

Μάνα, μητέρα, μαμά.

Ρένος Αποστολίδης

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΟΥ ΛΟΓΟΥ
Όσο ειλικρινά και αν ξεκινήσεις, πάντα ο λόγος μόλις μακρύνεις αυτονομείται, ναρικισσεύεται, αρχίζει να στρέφεται περί εαυτόν, όχι να γράφει απλώς εκείνο που τον ξεκίνησε.
Μη του την κάνεις αυτή την χάρη. Κόβε τον! Δεν μας ενδιαφέρει ο λόγος για τον λόγο!
«Κομμένα;» Κομμένα! Δεν πειράζει. «Ατελή;» Ατελή. Τι να κάνουμε! Τα άλλα, τα «εντελή», τα με το ζόρι τελειωμένα, αρτιωμένα, στρογγυλεμένα, «ολοκληρωμένα», είναι ψεύτικα.

Ρένος Αποστολίδης, Προσωπικό Αρχείο, Νέα Κοινωνιολογία, τ. 43, 2006, σ. 32.

Ο Ρένος, στο τέλος, ετοίμαζε μια κριτική κατά του εαυτού του! Η σκέψη είναι πάνω απ΄ όλα νάρκισση. Κι όσο πιο σπουδαία φαίνεται, τόσο πιο νάρκισση. Σωστό κλειστό κύκλωμα!

Νικόλαος Γύζης, Γιάντες, 1878.

Παίζεις, χάνεις και, χαμένη, θλιμμένη, δείχνεις την απέριττη, αφτιασίδωτη ομορφιά. Γιατί η αληθινή ομορφιά μόνο αφτιασίδωτη μπορεί να είναι. Την ώρα που πετάς από πάνω σου τα περιττά.

Παρασκευή

Κική Δημουλά

ΑΦΗΣΑ ΝΑ ΜΗ ΞΕΡΩ
Απο τον κόσμο των γρίφων φεύγω ήσυχη
Δεν έχω βλάψει στη ζωή μου αίνιγμα:
δεν έλυσα κανένα.
Ούτε κι αυτά που θέλαν να πεθάνουν
πλάι στα παιδικά μου χρόνια:
έχω ένα βαρελάκι που 'χει δυο λογιών κρασάκι.
Το κράτησα ως τώρα αχάλαστο, ανεξήγητο,
γιατί ως τώρα δυο λογιών κρασάκι
έχουν λυμένα κι άλυτα που μου τυχαίνουν.
Συμβίωσα σκληρά μ' έναν ψηλό καλόγερο
που κόκαλα δεν έχει
και δεν τον ρώτησα ποτέ
ποιας φωτιάς γιός είναι,
σε ποιο θεό ανεβαίνει και μου φεύγει.
Δεν του λιγόστεψα του κόσμου
τα προσωπιδοφόρα πλάσματα του.
Του ανάθρεψα του κόσμου το μυστήριο
με θυσία και με στέρηση.
Με το αίμα που μου δόθηκε για να τον εξηγήσω.
Ό,τι ήρθε με δεμένα μάτια και σκεπασμένη πρόθεση,
έτσι το δέχτηκα κι έτσι το αποχωρίστηκα:
με δεμένα μάτια και σκεπασμένη πρόθεση.
Αίνιγμα δανείστηκα, αίνιγμα επέστρεψα.
Άφησα να μην ξέρω πως λύνεται ένα "χθές",
ένα "εξαρτάται", το αίνιγμα των ασύμπτωτων.
Άφησα να μην ξέρω τι αγγίζω.
Ούτε κι εσένα σε παρέσυρα στο φως να σε διακρίνω.
Στάθηκα Πηνελόπη στη σκοτεινή ολιγωρία σου.
Κι αν ρώτησα καμιά φορά πώς λύνεσαι,
πηγή αν είσαι ή κρήνη,
θα 'ταν κάποια καλοκαιριάτικη ημέρα
που, Πηνελόπες και οχι,
μας κυριεύει αυτός ο δαίμων του νερού
για να δοξάζεται το αίνιγμα
πώς μένουμε αξεδίψαστοι.
Από τον κόσμο των γρίφων φεύγω ήσυχη.
Αναμάρτητη: αξεδίψαστη.
Στο αίνιγμα του θανάτου πάω ψυχωμένη.

Κική Δημουλά

Η ουσία της ουσίας, το Είναι του Είναι και άλλα τέτοια βαθυστόχαστα μεταφυσικά απομακραίνουν τον άνθρωπο από την ποίηση των αινιγμάτων. Η αισθητική, όπως και η ηθική, δεν βρίσκεται κρυμμένη σε κάποιο φιλοσοφικό-οντολογικό βάθος, αλλά στην επιφάνεια των πιο γυμνών πραγμάτων και σχέσεων.

Edward Hopper, Girl at Sewing Machine, 1921.

Δεν έχω βλάψει στην ζωή μου αίνιγμα. Δεν έλυσα κανένα. "Ψηλός-ψηλός καλόγερος που κόκκαλα δεν έχει" τι να είναι άραγε;

Κωνσταντίνος Καβάφης

ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ
If you can't make your life as you want it,
even then, try this at least
as much as you can: don't cheapen it
in all those gatherings of the world,
in all that move and talk.
Don't cheapen it, taking it,
dragging it often and exposing it
to the relations' and associations' daily folly
until it becomes like a strange one, burdensome.
................................
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Κωνσταντίνος Καβάφης

Η σκληρή δοκιμασία είναι ανάμεσα στο καλό και το κακό αυτών που νικούν. Η πιο σκληρή, όμως, δοκιμασία είναι ανάμεσα στην αξιοπρέπεια και την δουλοπρέπεια αυτών που ηττώνται.